‘De kinderen bepalen, dat maakt het zo mooi’

CliniClown Flits knalt haar grijze gereedschapskist onhandig tegen de deurpost van De Kameleon, de structuurgroep voor pubers van kinderdagcentrum De Vlindervallei in Veenendaal. En nog een keer. Flits schuift de kist mopperend naar binnen, achter clownsmaatje Fido Kwast aan. Clown Luus wil ook snel het lokaal in, maar haar ladder zit klem in de deurpost. Een jongen rent op haar af, met zijn hulp past de ladder toch. Hè hè, gelukt. De jongen kijkt trots. “We komen bouwen”, legt Fido Kwast uit.

Een van de kinderen in de groep tikt hun spullen onderzoekend aan: de kisten, de bouwhelmen op hun hoofden met een belletje erop – ting!- de ladder die nu in stukken op de grond ligt, de bouwradio. “Aan de slag”, zegt Fido Kwast. Nadat ze zich aan elk kind hebben voorgesteld, beginnen de clowns op een muziekje ferm te stappen. De puber pakt Fido’s hand en stapt mee, dwars door het lokaal, om de kisten heen. Meer kinderen sluiten aan bij de spontane mini-optocht. “We gaan bouwen”, zingen de clowns. Een stuk hout komt tevoorschijn, een zaag. De begeleiders kijken verrast. Ook de jongen die altijd in zichzelf gekeerd is, doet volop mee. 

Al jaren spelen de CliniClowns voorstellingen van het Klein Zintuigen Orkest (KZO) in kinderdagcentrum De Vlindervallei in Veenendaal, een locatie van Reinaerde. Het centrum biedt zorg op maat voor kinderen met een ontwikkelings-achterstand of een beperking. Begeleider Thérèse: “De kinderen bepalen het spel, dat is zo mooi. De clowns komen binnen, wachten even af, hoe wil het kind het contact, hoe kan ik daarop aansluiten? Het kind neemt in dat proces eigenlijk de leiding, de clowns spelen in op wat het kind aangeeft.”

De muzikale improvisatievoorstelling is toegesneden op kinderen zoals die in De Vlindervallei of in het speciaal onderwijs en instellingen. Tureluur, de voorstelling van deze keer, gaat over een onhandige bouwploeg die uiteindelijk samen met de kinderen een vogelhuis in elkaar zet. Het verhaal is de ruggengraat, het spel wordt elke keer volledig afgestemd op het niveau van de groep en op de individuele kinderen. Elk kind wordt gezien. “Dan kan het zijn dat we een scène niet doen of die juist rekken”, zegt Lody (clown Fido Kwast). “Als je de deur van het lokaal opent, weet je het al, dan voel je de energie”, lacht Aike (Flits). 

De CliniClowns spelen voor drie groepen. Een KZO-voorstelling is telkens totaal nieuw, afhankelijk van de kinderen die ze voor zich hebben. Charlotte (Luus): “Elke groep vraagt wat anders in benadering, ritme en sfeer.” In de groep van Thérèse zitten de kinderen – ernstig meervoudig beperkt – klaar in een kring op stoelen of in rolstoelen. Zij kunnen niet zelf op de clowns afstappen. Dat geeft niets; de clowns begroeten elk kind met een geïmproviseerd naamliedje. Hier zijn verder geen woorden nodig. Vrolijk, basaler spel, dat wordt afgewisseld met rustige momenten van een-op-een-contact, zorgt ervoor dat elk kind even kan ‘shinen’. De clowns kijken wat een kind aankan of nodig heeft en stemmen daar hun spel op af.

Een jongen, die terughoudend oogt, krijgt van Flits een stoer stuk hout. Hij ondervindt wat er gebeurt, er popt een lachje op. Een andere jongen beweegt juist wild in zijn rolstoel, stralend als hij ook een plankje krijgt. De jongen knuffelt zijn vaste begeleider, met zijn hele lijf wiegt hij mee op de muziek. Een meisje sluit genietend haar ogen als Luus met een vogeltje over haar wang strijkt. “Roosje mijn roosje”, zingt Flits voor het meisje dat haar plankje onderzoekt, draait, ruikt.  

Zingen, timmeren, zagen; de kinderen van kleutergroep De Rupsjes zijn echt voor alles in, er is geen enkele terughoudendheid. De energie spat ervan af. “We gaan aan het werk”, maant Fido Kwast. Maar het wordt een vrolijke chaos, de kinderen dansen met de clowns door de klas. Nu willen ze bouwen en onderzoeken. Maar wat is dat? Ergens kwettert een vogel! Het wordt doodstil, alle kinderen luisteren aandachtig. Fido Kwast tuurt in het rond met drinkbekers als verrekijker: waar is 'ie? Er wordt getimmerd, geboord en gezaagd, een drinkpak wordt een vogelhuis, een stuk papier is het dak. Ook de ladder wordt in elkaar gezet. Iedereen juicht apetrots als het laatste stuk past.

Thérèse is enthousiast. “Je ziet kinderen zichzelf openen als de CliniClowns er zijn. Wij worden er ook blij van. En we worden vaak verrast door de reacties van de kinderen. Het spel wordt zo eenvoudig gebracht, de muziek erbij, het herhalen van woorden en het zintuigelijke, dat alles spreekt deze kinderen enorm aan. Ze genieten intens van het contact met de clowns en van de fijne sfeer.”