Eerder dit jaar knielt CliniClown Toef in het verzorgingstehuis naast een oude meneer met dementie. “Jongedame!”, zegt hij, terwijl hij haar toe lacht. “Jongeheer”, lacht Toef terug. De meneer kijkt haar nog eens aan, glimlacht, pakt haar handen en staat op. Als vanzelf beginnen de twee te dansen. Zijn ogen glinsteren, even voelt hij zich weer een jongeman. Terwijl ze door de huiskamer zwieren, kijken de verzorgenden glunderend toe.
“Dit is weer zo’n mooi, onverwacht cadeautje. Als CliniClown krijg ik die bijna dagelijks”, lacht Riska. Al ruim achttien jaar speelt ze als CliniClown in ziekenhuizen en instellingen. Ze begon haar loopbaan destijds als hulpverleenster in de jeugdzorg, daarnaast had ze met vriendinnen een eigen straattheatergroep. “In de winter werkten we in de hulpverlening, in de zomer trokken we met onze bus door Europa met onze voorstelling.”
Uiteindelijk besloot Riska zich volledig op clownerie te richten. “Ik bleek clowneske kwaliteiten te hebben. Toen ik wat later kon solliciteren op een baan als ziekenhuisclown hoefde ik geen moment na te denken. Alles kwam samen. Theater maken, maar ook echt iets betekenen voor anderen.”
“Dit is weer zo’n mooi, onverwacht cadeautje. Als CliniClown krijg ik die bijna dagelijks.”
Intuïtie
Wat Toef bijzonder maakt? “Ze heeft geen oordeel, wil alleen spelen. Het is geen rol die ik speel, Toef ligt dicht bij mezelf. Ze is ondeugend, een tikje brutaal en frivool, en makkelijk benaderbaar. Ze zoekt graag grenzen op.”
Als CliniClown heeft Riska voortdurend haar voelsprieten uitstaan om de kinderen of ouderen voor wie ze speelt te peilen: waar hebben ze behoefte aan? “Grappig genoeg blijkt dat gevoel vaak perfect te kloppen. Begin dit jaar speelde ik met mijn clownsmaatje Pula op een school voor kinderen met psychiatrische problematiek. Pula liep een beetje raar, dus ik zei: ‘wat doe jij nou? Doe eens gewoon!’ Het ontaardde uiteindelijk in een spel waarin iedereen vooral ‘netjes raar’ moest doen. De hele klas lag in een deuk, iedereen probeerde met gekke pasjes toch netjes te lopen. Maar als je een raar loopje netjes probeert uit te voeren, ziet het er alleen nog maar raarder uit. De kinderen gingen echt helemaal los, het was hilarisch.”
Makkelijk
Ze hoort weleens de opmerking dat het spel van de CliniClowns er zo ‘makkelijk’ uitziet. “Maar het is juist heel moeilijk om spel helder en eenvoudig te houden. Dit is een ambacht, je moet alle theatertechnieken beheersen. Contact maken en afstemmen is de basis, maar spel is ook ritme, timing, opbouw.”
Spelen voor mensen met dementie vindt ze belangrijk. “Er is vaak weinig afleiding voor hen. Als CliniClown wil je samen iets te creëren, voor verbinding zorgen: een groepsgevoel. Al is het maar voor even, het is mooi als dit weer eens worden aangemaakt. Bijna dagelijks denk ik, hier doe ik het voor.” Vaker wel dan niet hebben haar dagen als CliniClown een gouden randje. Als die dame met dementie door hun spel opeens enorm de slappe lach krijgt. Of als de mevrouw die volgens haar verzorgsters al maanden niet meer zingt, opeens tóch gaat meezingen. “Haar kleindochter keek echt met open mond toe. Prachtig.”