‘Spel is het middel, contact is het doel’

De was vouwen met hulp van een mán? Bewoonsters van woonzorgcentrum Viattence, locatie De Klaarbeek in Epe, kijken sceptisch toe. Cliniclowns Roos en Peer proberen voor het raam van hun woonkamer samen een gordijn te vouwen. “Je bent een domme boer”, schatert een van de dames als Peer het gordijn uit zijn handen laat schieten.

Marieke Vereijken, psychologe bij zorgorganisatie Viattence, loopt mee met  de clowns, die in de tuin spelen voor de bewoners binnen. Het verrast haar dat ze, zelfs met glas ertussen, toch met vrijwel iedereen contact maken. “Ze scannen razendsnel en zien waar ze kunnen inhaken. Vanuit dat simpele thema, de was doen, ontwikkelt zich per groep bewoners een andere spelsituatie. De waarde zit in het brengen en halen, de clowns laten zich leiden door de reacties van de bewoners of zelfs door het uitblijven daarvan. De rust in het spel geeft bewoners tijd om de setting te begrijpen en te reageren. De prikkels zijn gedoseerd.”

“Bewoners worden echt gezien."

Vanwege de coronacrisis zocht CliniClowns naar creatieve manieren om ouderen met dementie toch te bereiken. “De urgentie is groot”, vertelt Hanneke Heessels, artistiek teamleider Noord/Oost Nederland, een van de specialisten van het CliniClowns dementieprogramma.

Er worden vier spelthema’s aangeboden die op afstand – dus buiten - worden gespeeld: ramen lappen, portretten tekenen, de was doen of Fanfare, waarbij drie clowns een muzikale improvisatievoorstelling geven. De aanpak is hierbij in de basis hetzelfde, zegt Hanneke: “Eerst afstemmen: Voor wie spelen we? Waar ligt de behoefte? Alles begint bij het eerste contact met de bewoner. Spel is het middel, contact is het doel.”

De goede samenwerking tussen de clowns en verzorgenden, zoals ook bij De Klaarbeek, is belangrijk, stelt Hanneke. “We doen het samen. Onze vaste contactpersonen begeleiden ons ook nu als we komen. We stemmen voortdurend met hen af: wat werkt, wat niet? Vaak is een half woord genoeg.”

Peer gooit het gordijn plagerig over het hoofd van Roos. De ene toeschouwer is licht verontwaardigd over die brutale clown, de ander glimt van plezier. Juist de interactie is het verschil met andere initiatieven om de mensen te vermaken, vindt Marieke. “Bewoners worden echt gezien. Een mevrouw die al wat verder is in haar ziekte, zwaaide enthousiast mee. De lach op haar gezicht vergeet ik niet snel. Iemand anders hield aanvankelijk afstand, maar zat even later toch bij het raam, met het hoogste woord, stralend. Mijn hart smolt.”